روشن‌کردن پوست، دل‌مشغولی خیلی‌هاست و متاسفانه کم نیستند افرادی که فریب تبلیغات دروغین را می‌خورند و به انواع روش‌ها از طبیعی تا شیمیایی متوسل می‌شوند تا پوستشان را روشن‌تر کنند، غافل از اینکه رنگ پوست ژنتیکی است و اگر تلاش کنید پوست روشن‌تری داشته باشید، مجبورید برخی عوارض را به جان بخرید.
از دکتر سیدحسین طباطبایی، متخصص پوست و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در مورد روشن‌کننده‌های پوست و تاثیر آنها پرسیده‌ایم.
رنگ پوست ژنتیکی است یا اکتسابی؟
رنگ پوست ژنتیکی است. در اروپا رنگ پوست افراد معمولا روشن، در خاورمیانه متوسط و در آفریقا تیره است. هر چه آفتاب در منطقه‌ای بیشتر باشد، ملانوسیت‌ها فعالیت بیشتری دارند و در نتیجه رنگ پوست مردم آن ناحیه تیره است. البته این تیرگی بی‌دلیل هم نیست؛ نور آفتاب به پوست صدمه می‌زند و تولید بالای ملانوم، از پوست در برابر آفتاب محافظت می‌کند.
آیا از کرم‌های روشن‌کننده می‌توان برای روشن کردن یک یا دو درجه‌ای رنگ پوست استفاده کرد؟
نه، تبلیغ این نوع کرم‌ها همراه با عکس هنرپیشه‌ها و تغییر رنگ پوست آنها در اینترنت، فقط برای فروش آنهاست. عکس‌ها فتوشاپ است و یا حتما همراه این کرم‌ها از ترکیبات دیگری استفاده شده است. کارخانه‌ها، مخصوصا در کشورهای جهان سوم که می‌دانند داروها بدون نسخه فروش می‌رود و مردم بیشتر به خوددرمانی علاقه دارند، از این روش‌ها سوءاستفاده می‌کنند.
پس کرم‌های روشن‌کننده کجا کاربرد دارند؟
گاهی رنگ‌سازی در قسمت‌هایی از پوست که در معرض نور آفتاب است، مثل پیشانی، گونه و چانه به دلایلی مثل اختلال‌های هورمونی، مصرف قرص‌های ضدبارداری یا برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای اعصاب افزایش می‌یابد. در این شرایط حتی ممکن است پوست در اثر مواجهه کم و کوتاه‌مدت با آفتاب در قسمت‌های برجسته دچار تیرگی موضعی شود و لک بیاورد. برخی داروها و کرم‌های موضعی افزایش رنگ‌سازی را کاهش می‌دهند و باعث برگشت پوست به رنگ طبیعی می‌شوند.
اینها همان کرم‌های روشن‌کننده پوست هستند که در داروخانه فروخته می‌شوند؟
بله و اولین و مهم‌ترین آنها کرم‌های حاوی هیدروکینون است. مونوبنزن‌ها هم ترکیباتی هستند که ملانوسیت‌ها را از بین می‌برند و باعث سفید شدن پوست می‌شوند، اما مصرف آنها فقط به افرادی که ویتیلیگو (برص یا لک و پیس) دارند، توصیه می‌شود.
این داروها واقعا موثرند؟
بله، اما باید کاملا محدود و زیر نظر پزشک و با دوز مشخص مصرف شوند.
عارضه‌ای هم ندارند؟
اگر سرخود مصرف شوند، شایع‌ترین عارضه‌شان ایجاد لک و پیس یا ویتیلیگو در نواحی‌ای از بدن است که کرم در آن استفاده نشده است.
عارضه دیگر التهاب است. معمولا در این شرایط فرد دچار اضطراب می‌شود و مصرف دارو را قطع می‌کند و وقتی التهاب از بین رفت، لک پررنگ‌تری جای لک قبلی به وجود می‌آید.
در مواردی هم التهاب به حساسیت کهیری تبدیل می‌شود و اگر دور چشم باشد، باعث التهاب پلک خواهدشد. گاهی نیز تمام بدن کهیر می‌زند.
چطور می‌توان از این مسائل پیشگیری کرد؟
اگر پوست بیمار خشک باشد، پزشک معمولا مرطوب‌کننده نیز همراه این دارو تجویز می‌کند زیرا پوست خشک احتمال ایجاد لک پوستی را بیشتر می‌کند. اگر پوست چرب باشد، باید چربی آن را کاهش داد و تمام این مسائل بعد از معاینه پوست بیمار توسط پزشک متخصص مشخص می‌شود. اما به‌طور کل تمام داروهای ضدلک زمانی موثرند که بیمار از آفتاب پرهیز یا از پوشش‌هایی مثل کلاه لبه‌دار و دستکش و کرم ضدآفتاب استفاده کند.
عوارض کرم های روشن‌کننده چیست؟
محصولات روشن‌کننده پوست که به شکل ژل یا لوسیون به فروش می‌رسند، حاوی ترکیب‌هایی هستند که مکانیسم عملکردی طبیعی پوست را بر هم می‌زنند. با ضعیف و نازک شدن پوست، این سد دفاعی بدن قدرتش را از دست می‌دهد و در برابر نور خورشید، سرما و عفونت‌ها آسیب‌پذیر می‌شود. در افرادی که از این محصولات استفاده می‌کنند، احتمال ابتلا به آکنه و لک افزایش می‌یابد.
کرم های سفید کننده دارای یک ماده شیمیایی به نام هیدروکینون هستند. این ماده شیمیایی از تولید رنگدانه ملانین در پوست انسان جلوگیری می کند و در نتیجه، رنگ پوست به سپیدی می گراید. ولی تاثیرات منفی بسیاری دارد.
این ماده، پوست را تحریک کرده و قشر خارجی آن را به شدت نازک می کند. به همین دلیل استفاده بلندمدت از این گونه کرم ها، منجر به ایجاد چین و چروک، التهاب، عفونت، زخم و خارش می شود.
در ضمن بیشتر این محصولات جزو انواع کورتون‌ها هستند و اگر سرخود مصرف شوند می‌توانند باعث پرفشاری خون، نارسایی کلیه، دیابت، بی نظمی عادت ماهانه خانم ها و مشکلات مفصلی و استخوانی شوند.
اگر استفاده از این نوع محصولات را شروع کرده‌اید، بهتر است هر چه سریع‌تر با متخصص پوست تماس بگیرید و اگر هنوز شروع نکرده‌اید، دنبال تبلیغات دروغین نروید.
بهترین کرم طبیعی روشن کننده پوست
دانشمندان آلمانی با تاکید بر تجربه عملی مردم آفریقا و تحقیقات انجام شده می گویند: بهترین کرم ضد تیرگی پوست از گیاهان به ویژه گل سرخ به دست می آید.
این محققان استدلال می کنند: زنان سیاه پوست آفریقای جنوبی برای جلوگیری از تیره تر شدن پوست خود، از شیوه های کاملا طبیعی استفاده می کنند. به عنوان مثال، در آفریقای جنوبی مردان و زنانی که در زیر نور شدید آفتاب در مزارع و یا معادن کار می کنند، برگ های گل سرخ به صورت خود می مالند.
این افراد با این روش هم زیبایی خود را حفظ می کنند و هم از آسیب رسیدن به پوست خود جلوگیری می کنند.
پژوهش های دانشگاه لیمپوپو آفریقای جنوبی در مورد تاثیر گل سرخ و عصاره آن بر روی پوست حاکی از آن است که این مواد علاوه بر بهبود سلامت پوست، عوارض جانبی و منفی بر پوست ندارد و استفاده تدریجی آن حتی منجر به روشن شدن پوست به طور طبیعی می کند.
تولید کرم های ضد تیرگی در اتحادیه اروپا به دلیل سرطان زا بودن ممنوع است
در حالی که در تعداد زیادی از کشورهای مختلف، زنان و مردان بسیاری هستند که باهدف روشن کردن پوست خود از کرم های ضد تیرگی استفاده می کنند، اما این روند به دلایل مضر بودن اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مانند اعضای اتحادیه اروپا متوقف شده است. در واقع به همین دلیل در این کشورها، شرکت های تولیدکننده لوازم و کالاهای بهداشتی - آرایشی از تولید، پخش و توزیع کرم های ضد تیرگی ممنوع شده اند.
پزشکان سازمان بهداشت جهانی نیز به دختران و زنانی که با استفاده از کرم های مختلف به روشن کردن چهره و پوست خود به درجات مختلف اقدام می کنند، توصیه می کنند با توجه به اینکه اکثر کرم های ضد تیرگی سرطان زا هستند از این اقدام جدا بپرهیزند، زیرا این کرم ها به همان اندازه کرم های برنزه کننده پوست برای سلامتی فرد خطرناک هستند.
نیره ولدخانی
منابع:
هفته نامه سلامت - سمیه مقصودعلی
ایرنا
جزیـــــره اســـــرار آمیــــــز دانــش